Toespraak burgemeester Fred Veenstra

Herdenking Joodse begraafplaats Tacozijl

Het is 4 mei. En het is niet de eerste keer dat ik hier op 4 mei mag spreken en bloemen mag leggen.

Is het net als ieder jaar of is het nu toch anders? Het is dit jaar anders. Het is sabbat en daarom staan we buiten de begraafplaats uit respect voor de Joodse religieuze voorschriften. Maar er is meer.

Het jaarthema van het Nationaal Comité 4 en 5 mei is dit jaar ‘Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar bevrijding’. In Nederland leven we al bijna 80 jaar in vrijheid. Maar de regel op het monument op deze Joodse begraafplaats “Moarn is it wer earne oars” blijkt nog altijd bewaarheid te worden.

En in de afgelopen tijd wel heel manifest. In Oekraïne, van waaruit nog iedere dag vele vluchtelingen naar West-Europa en ook naar ons komen. Ook in onze gemeente vangen we honderden mensen op.

En we zien iedere dag de beelden die verband houden met de geweldsexplosie in het Midden-Oosten. Gebeurtenissen die het begrip vrijheid ook in ons land weer onder druk zetten. Het is niet alleen earne oars.

Dat maakt dat deze herdenking anders is dan in andere jaren door alles wat er in de wereld gebeurt en hoe daarop ook in ons land wordt gereageerd. We merken nu hoe bijzonder vrijheid is.

In een door bijna alle Nederlandse burgemeesters, ook door mij, ondertekende oproep staat dat  antisemitisme geen incident is maar een eeuwenoude vorm van racisme die, als we niets doen, van generatie op generatie wordt doorgegeven. De Holocaust is de extreme consequentie van het uitsluiten van mensen op basis van hun afkomst. Kritiek op de Israëlische regering is geen antisemitisme. Maar Joodse mensen, inwoners van ons land, uitschelden, intimideren of aanvallen is dat wel. Als burgemeesters staan we pal voor de vrijheid van meningsuiting, maar we accepteren geen antisemitisme.

Onze vrijheid, onze vrede blijkt dus ook na 79 jaar nog kwetsbaar. We moeten ons daarom blijven verzetten tegen iedere vorm van racisme en discriminatie en vrede blijven zaaien in onze samenleving. En dan helpt het als we niet vergeten wat er in 40-45 gebeurde. “Ferjitten liedt ta ballingskip” staat er ook op het monument.

Ik moest bij de voorbereiding van deze toespraak denken aan mijn overgrootouders. Pake Jan en Beppe Sjoerdje en hun kinderen lieten tijdens de Tweede Wereldoorlog een groot aantal leden van een Joodse familie onderduiken in hun boerderijen. Ze kregen daarvoor de Yad Vashem-onderscheiding. Op de website van The World Holocaust Remembrance Center staat dat ze handelden vanuit het principe “Love thy Neighbour”. Vanuit hun geloof hadden zij hun naaste lief. En die naasten waren voor hen niet allen hun familie en buren, maar ook de Joden die op hun pad kwamen. Ik weet niet of ik in tijden van oorlog zou durven wat zij durfden, maar ik heb diep respect voor hun levenshouding. En dat bracht mij er mede toe die oproep van burgemeesters te ondertekenen en te proberen dat in de tijd waarin wij nu leven ook uit te dragen. Om te voorkomen dat het hjoed of moarn wer by ús bart.

Laat de tekst op dit monument ons allemaal aansporen om te doen wat in ons vermogen ligt om de viering van 79 jaar en in 2025 80 jaar vrijheid een viering voor iedereen te laten zijn. Met daarbij in ons achterhoofd de gedachte van mijn overgrootouders, een universele gedachte:

“heb uw naaste lief”.